„Underground” – Frantisek Kotleta

Literatura czeska. Przyznaję się, że dawno nic nie czytałem, a jeżeli już czytałem, to był to raczej Hrabal, Kundera, Ota Filip, Ota Pavel czy wcześniej Hasek, ale czeskie s-f? Nawet nie przypuszczałem, że coś takiego istnieje, a tu taka niespodzianka. Nigdy nie ukrywałem, że literatura s-f leży w spektrum moich zainteresowań. Dlatego chętnie sięgnąłem po tę niespodziankę.

Ta pozycja to taki trochę misz-masz znanych wątków i pomysłów wraz z kilkoma oryginalnymi propozycjami, no i oczywiście z mnóstwem poloniców. Może od tych ostatnich zacznę: rzecz dzieje się po wojnie polsko-czeskiej o Śląsk, którą prawdopodobnie wygraliśmy. Informacje o przeszłości są bowiem szczątkowe. Autor ma o nas dobre zdanie jako o żołnierzach i pijakach, a najlepszym „mózgojebem” jest „Tornado Kaczyńskiego”! Różnie się mówi, że Czesi nas nie lubią, ale to chyba nie do końca prawda (pamiętne napisy w Cieszynie podczas pandemii po obu brzegach Olzy), a Frantisek Kotleta darzy nas na pewno sympatią.

Mamy również fragmenty podobnej współczesnej historii, pozwolę sobie przywołać jeden cytat: „Nad nami wisiał plakat, który reklamował coś, co nazywało się prywatyzacją kuponową. Cokolwiek to było, czułem w tym jakiś kant. Przypuszczam, że chodziło o jakąś prymitywną operację odbytu” – piękne porównanie, czyż nie? Czyli i u nich i una było tak samo pod tym względem.

Wiele pomysłów jest nam doskonale znanych: samowystarczalne miasto, do którego nie można wejść, ostatni i jedyny sprawiedliwy, do tego warianty Johnnego Mnemonica, to wszystko już było, ale połączona ze swojskim, trochę rubasznym humorem daje ciekawą mieszankę, którą bardzo dobrze się czyta. Z jednej strony jesteśmy w odległej przyszłości, z drugiej – nic się nie zmieniło, może tylko bardziej drastycznie pokazane jest odwieczne rozwarstwienie biedni – bogaci, Mamy tutaj oczywiście krytykę chciwości wielkich korporacji, ale i wiele przemyśleń na temat rewolucji, której nie da się przeprowadzić bezkrwawo i nic nie robiąc, nie wiadomo też, tak naprawdę, kto na niej zyska, a kto straci, może więc zostawić wszystko tak jak jest?

Technika czy może technologia rozwija się coraz bardziej, człowiek staje się ofiarą permanentnej inwigilacji, ale i coraz bardziej niektórzy łączą się z wytworami cybernetyki – gdzie nas to może zaprowadzić? Jak wielka może być manipulacja światem wirtualnym? Czy to co widzimy ma jeszcze cokolwiek wspólnego z prawdą, z rzeczywistością – to tradycyjne już pytanie w literaturze s-f, które bardzo mocno wybrzmiewają w tej powieści.

„Kto raz był gliną, zawsze będzie gliną” jak mawiają bohaterowie powieści, a z wywiadu nie wychodzi się nigdy jak można domyślać się z rozwoju fabuły. Samotni szeryfowie zawsze byli atrakcyjnymi bohaterami. Czy Vachten zostanie kolejnym? Postać ma wiele szans na to, żeby stać się bohaterem nie tylko tej jednej powieści. Uniwersum zostało stworzone i szczerze mówiąc, mam nadzieję, że autor pokusi się o kolejne pozycje. Trzymam kciuki.

Jak już podkreślałem, mamy tutaj znane archetypy i wątki, sprawiedliwość zwycięża (nie mylić z prawem), piękne kobiety, nie wiedzieć czemu nazywane czarodziejkami (bo tak naprawdę inną profesję uprawiają), a uniwersum umieszczone jest w wielkiej Pradze – ta mieszanka spowodowała chyba, że książka stała się czeskim bestsellerem, a jeżeli dodamy do tego te wszystkie polskie wątki i postacie (kucharz, który potrafi zorganizować wszystko), to i u nas książka powinna odnieść czytelniczy sukces.

Mnie czytało się ją bardzo łatwo i przyjemnie, czasami dostarczała mi powodów do ciekawych przemyśleń, a przecież o to w takich książkach chodzi. Cały czas przecież podkreślam, że warto czytać!